Η Τέχνη στην Κέρκυρα – Εισαγωγή

Προνομιακός και ανεξάντλητος σε καλλιτεχνικές δυνάμεις χώρος η Κέρκυρα, κυρίως από τον 19ο αιώνα, κύτταρο δημιουργίας και πνευματικής ανάτασης, κατόρθωσε να αναδείξει σημαντικές προσωπικότητες στον τομέα της τέχνης. Με αναζητήσεις που ξεπερνούν τα όρια του μικρού αυτού νησιού, ανέδειξε τους πρώτους γλύπτες της νεοελληνικής τέχνης, στήριξε τη ζωγραφική και επεξέτεινε τις κατακτήσεις των ζακυνθίων με τους δημιουργούς της, γαλούχησε τους πρώτους χαράκτες. Σ’ αυτόν τον μικρό χώρο της ελληνικής επικράτειας μπορεί κανείς να παρακολουθήσει τη πορεία και τους σημαντικούς σταθμούς που σημάδεψαν την ιστορία και τον πολιτισμό, να μείνει στη σύζευξη ρευμάτων και τάσεων, να ανιχνεύσει ιδέες και να ανακαλύψει σημαντικούς καλλιτέχνες. Είναι η περιοχή που κατορθώνει να διδαχθεί από τις ευρωπαϊκές κατακτήσεις στην τέχνη και τον πολιτισμό, να τις αφομοιώσει και να τις αξιοποιήσει. Εδώ που, όπως γράφει ο Παλαμάς,  «σμίγει η Ανατολή μ’ ένα φιλί τη Δύση», θα βρει η τέχνη το πιο γόνιμο έδαφος, η αρχιτεκτονική θα αποκτήσει την δική της ιδιομορφία, η μουσική θα κατακτήσει τις ψυχές, η ποίηση θα καταγράψει ανησυχίες και προσδοκίες και το λυρικό θέατρο θα γίνει τρόπος ζωής για τους αυτόχθονες, αλλά και τους πρόσφυγες από άλλες περιοχές. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι στο νησί της Κέρκυρας οι πνευματικές και καλλιτεχνικές διεργασίες προχωρούν με ταχύτατους ρυθμούς. Η δημιουργία το 1811 της πρώτης Σχολής Καλών Τεχνών από τον Παύλο Προσαλέντη τον πρεσβύτερο, η μετατροπή σε δημόσια από τους Άγγλους το 1815  είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση των πρώτων νεοελλήνων γλυπτών, τη συστηματική ενασχόληση των δημιουργών με την κοσμική ζωγραφική και τη χαρακτική. Παράλληλα μια σειρά από άλλα γεγονότα όπως η ίδρυση της  Ακαδημίας Επιστημών από τους Γάλλους το 1808-1809, και λίγο αργότερα, το 1824, του πρώτου πανεπιστημίου, της Ιονίου Ακαδημίας, η λειτουργία του πρώτου θεάτρου της νεότερης Ελλάδας, του San Giacomo, ήδη από το 1720, η ίδρυση, το 1797, της Δημόσιας Βιβλιοθήκης, η έναρξη λειτουργίας, το 1798, δύο τυπογραφείων, το 1836 του πρώτου φιλολογικού σωματείου, το 1840 της πρώτης Φιλαρμονικής, επέτρεψε ακόμη περισσότερο το άνοιγμα των πνευματικών οριζόντων στον επτανησιακό χώρο και αποδεικνύει τον δημιουργικό οργασμό που επικρατεί. Η δυνατότητα επικοινωνίας των κερκυραίων δημιουργών με τα καλλιτεχνικά κέντρα της Δύσης δίνει τα εναύσματα για την πορεία που θα καταγράψει τις ανησυχίες και τις κατακτήσεις τους. Η σύνδεση με τα ευρωπαϊκά κέντρα, οι σπουδές σε αυτά και η γνωριμία των καλλιτεχνών με τα σύγχρονά τους ρεύματα δημιουργεί το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα αναπτυχθούν οι εικαστικές τέχνες. Οι Ενετοί με την πλούσια εικαστική παράδοση από τα χρόνια ήδη της Αναγέννησης, οι Γάλλοι με την παράδοσή τους στις εικαστικές τέχνες τον 17ο και 18ο αι., αλλά και με τα μηνύματα της Γαλλικής Επανάστασης του 1789 και οι Άγγλοι αμέσως μετά, είναι αυτοί που θα δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις, θα δείξουν και θα ανoίξουν δρόμους και ουσιαστικά θα καταστήσουν οικεία την τέχνη στη ζωή των κερκυραίων. Η κατασκευή, αυτήν ακριβώς την εποχή, μερικών από τα πιο σημαντικά οικοδομήματα και η δυνατότητα που δίνεται στους νέους επτανήσιους καλλιτέχνες να εργαστούν για τη διακόσμησή τους, ενισχύει ακόμη περισσότερο την ντόπια καλλιτεχνική δημιουργία. Οι Γάλλοι κατασκευάζουν επί επιτροπείας Mathieu Lesseps το αρχιτεκτονικό συγκρότημα του Λιστόν στη βόρεια πλευρά της Σπιανάδας (Esplanade), της κεντρικής πλατείας της πόλης, το οποίο αποτελεί αντιγραφή της Rue de Rivoli του Παρισιού των Charles Percier και Pierre Fontaine. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1821, οι Άγγλοι κατασκευάζουν στην επάνω πλατεία το μνημείο του Maitland, ένα κυκλικό οικοδόμημα με ιωνικούς κίονες, με σχέδια του μηχανικού και αρχιτέκτονα Sir George Whitmore, και το 1819-1823 το ανάκτορο των Αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου στο βορειοδυτικό τμήμα της Σπιανάδας. Το ανάκτορο κατασκευάστηκε με σχέδια του ίδιου και η εκτέλεση του συνόλου των γλυπτικών εργασιών ανατέθηκε στον Παύλο Προσαλέντη. Τα ίδια χρόνια αναδεικνύεται και ο κερκυραίος αρχιτέκτονας Γιάννης Χρόνης (1799-1879)¹ , ο οποίος σχεδιάζει σημαντικά ιδιωτικά και δημόσια κτήρια, μεταξύ των οποίων το Αρχοντικό Καποδίστρια (1832) -αργότερα Νομαρχία και σήμερα κτήριο του Ιονίου Πανεπιστημίου-, το κτήριο της Ιονικής Τράπεζας (1845-1846) και την Ιόνιο Βουλή (1853-1854) με τους δωρικούς κίονες στην πρόσοψη.

---

1.Γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1799 και πέθανε στην ίδια πόλη το 1879. Πήρε τα πρώτα του μαθήματα αρχιτεκτονικής στη σχολή του Αντωνίου Βίλλα και ακολούθως σπούδασε αρχικά στην Ακαδημία της Βενετίας και στη συνέχεια στην Ακαδημία του Αγίου Λουκά στη Ρώμη.